"Radio Free Europe / Radio Liberty", ЗША 
Грэгары Фейфер (Gregory Feifer), пераклад InnoSMI
Губернатар Каліфорніі прывёз з сабой невялікае войска «гузоў» з Google, Microsoft і іншых якія займаюцца тэхналогіямі кампаній, якія, як спадзяюцца рускія, дадуць ім самыя неабходныя для рэалізацыі іх амбіцыйнага плану тэхналогіі.
Губернатар згуляў сваю ролю па паперцы да ўсеагульнага задавальнення. Рускія яго любяць (ведаючы па зробленых у 1990-х крупчастым пірацкім копіям яго фільмаў), і ён пахваліў маленькага Медведева, назваўшы яго «прэзідэнтам справы» і «вялікім празорцам», а Сколково — «залатой шахтай» для замежных фундатараў. І яшчэ ён сказаў: «Мы не бачны ў Расеі ворага».
Мусіць, і праўда не бачны. Але ёсць і такое меркаванне, што Крэмль заклікае да супрацоўніцтва сотні замежных тэхналагічных кампаній зыходзячы не толькі з добрых намераў. Па словах адмыслоўца па інфармацыйнай бяспецы з Сіэтла Джэфры Карра (Jeffrey Carr), сярод тых, хто атрымае выгаду ад гэтага «велізарнага чыгуна з мёдам», будуць спецслужбы, якія адсочваюць кожны байт у інтэрнэце.
«Калі трэба задаволіць падслухоўванне на аб'екце», — тлумачыць ён, — «то лепш за ўсё зрабіць гэта яшчэ на стадыі яго будаўніцтва».
Па ім словам, Сколково стане «хітом» з пункта гледжання збору інфармацыі.
Гэта азначае, што кампаніі Крамянёвай даліны будуць ускоснай выявай дапамагаць дзяржаве, якое, як лічаць шматлікія, лідыруюць у вобласці развіцця тэхналогій кампутарных войн, гэта значыць, з пункта гледжання ўрадаў краін Захаду, самой апошняй у спісе сусветных пагроз. Сам тэрмін «кампутарная вайна» спрэчны, у прыватнасці, таму, што з-за яго размываецца грань паміж злачынствам, актывісцкай дзейнасцю і іншымі выглядамі кампутарных нападаў, але не толькі з-за гэтага, а яшчэ і таму, што часцяком апыняецца немагчымым пераканаўча паказаць, хто стаяў за імі. Так, дзве нядаўнія хвалі кампутарных нападаў, нацэленых на суседзяў Расеі, сталі адной з чыннікаў змены меркавання Вашынгтона і яго саюзнікаў аб міжнароднай бяспецы.
Світанак кампутарных войн
Сёлета былі цалкам змененыя планы на, як лічаць шматлікія, новую эру ў гісторыі кампутарных войн, якія намеснік міністра абароны ЗША Уільям Линн (William Lynn) нядаўна назваў у сваім артыкуле ў часопісе Foreign Affairs «катастрафічнай пагрозай».
У кастрычніку адміністрацыя Обамы кансалідавала наяўныя ў распараджэнні войскі велічэзныя сродкі забеспячэння кампутарнай бяспекі пад кіраваннем міністэрства нацыянальнай бяспекі; здарылася гэта праз некалькі месяцаў пасля стварэння ў войскі новага, кампутарнага камандавання, аб'яднаўчага падпадзялення з розных службаў. Сёлета Пентагон павінен яшчэ апублікаваць новы дакумент «Стратэгія нацыянальнай абароны пры кампутарных войнах». Кампутарная бяспека таксама стане адным з галоўных пунктаў у новай канцэпцыі бяспекі НАТО, якая павінна з'явіцца ў лістападзе — упершыню за дзесяцігоддзе.
Але, нягледзячы на бясспрэчны факт узнікнення кіберпрасторы як новага патэнцыйнага поля бою, сярод экспертаў пакуль мала згоды аб тым, што такое наогул «кампутарная вайна». Тэрмін быў прыдуманы амаль дваццаць гадоў назад, але ўпершыню да яго было прыцягнута ўсеагульная ўвага ў 2007, калі ўдары перанеслі вэб-сайты прыбалтыйскай дзяржавы Эстонія. Тады жа здарылася разлютаваная славесная сварка паміж гэтай былой савецкай рэспублікай і Масквой, прыйшэлай у лютасці з-за пераносу статуі салдата-чырвонаармейца з цэнтра сталічнага Таліна.
Зараз Эстонія складаецца ў Еўрапейскім Звязе і ў НАТО, і шматлікія лічылі «бронзавага салдата» знакам савецкай акупацыі. Крэмль жа глядзіць на гэта па-іншаму і асуджае перанос статуі, лічачы яго здзекаваннем над памяццю аб нібы які меў месца вызваленні Эстоніі ад нацыстаў савецкімі войскамі. Пракрамлёўская моладзевая арганізацыя «Нашы» уладкоўвала вулічныя пратэсты супраць «фашысцкай» Эстоніі, а Масква спыніла пастаўляць ёй нафта. Менавіта тады шэраг эстонскіх сайтаў, поддерживавшихся парламентам, рознымі міністэрствамі, слоікамі і іншымі арганізацыямі, часова захлынуліся ў струмені запытаў.
Высвятлілася, што шматлікія з так званых DDoS-нападаў (размеркаваны напад тыпу «адмова ў абслугоўванні») былі ажыццёўленыя так званымі «ботнетами», гэта значыць аб'яднаннямі заражаных кампутараў, якія выконвалі інструкцыі жменькі хакераў. Па словах міністра абароны Эстоніі Яака Аавиксоо (Jaak Aaviksoo) то стала першым сур'ёзным сігналам аб тым, што кампутарныя могуць стаць пагрозай для нацыянальнай бяспекі.
«Яны былі здзейсненыя, каб дэстабілізаваць грамадства і паставіць пад сумнеў здольнасць урада падтрымліваць закон і парадак у інтэрнэце», — сказаў ён.
Па ім словам, доказаў дачынення расійскай дзяржавы да нападаў, акрамя ўскосных, «практычна няма», але эстонскія афіцыйныя асобы ўсё роўна вінавацяць у іх Крэмль.
«Самая сутнасць гэтых нападаў, высокі ўзровень скоординированности і засяроджанасці», — сказаў Аавиксоо, — «азначае, што ў іх быў задзейнічаны значны матэрыяльны і чалавечы рэсурс».
Масква сваё дачыненне адмаўляе. Неўзабаве пасля здзяйснення нападаў вядомы дэпутат парламента пахваліўся, што адзін яго саюзнік асабіста арганізаваў напады.
«Яны ілгуць», — сказаў, маючы ў выглядзе эстонскія ўлады, былы навуковец, а цяпер — кіроўны піярнік Крамля Сяргей Маркаў. — «Яны выдатна ведаюць, што гэта зрабілі некалькі маладых рабят, якія сядзелі ў [отколовшемся ад Малдавіі прамаскоўскім рэгіёне] Прыднястроўе і што хацелі проста прадэманстраваць неафіцыйную абураную рэакцыю абражаных прадстаўнікоў грамадзянскага грамадства».
«Ваенная аперацыя»
Напады на Эстонію пакуль застаюцца самымі сур'ёзнымі ў гісторыі падобных дзеянняў, але яны былі значна малодшымі па маштабе і горш арганізаванымі, чым аналагічная хваля нападаў, захлестнувших яшчэ адну былую савецкую рэспубліку, перад гэтым погладившую Маскву супраць поўсці. Падчас канфлікту Расеі і Грузіі ў жніўні 2008 гады DDoS-напады супраць прэзідэнцкай адміністрацыі, шэрагу міністэрстваў і дзеляў кампаній больш за на тыдзень вывялі з ладу дваццаць сайтаў і парушылі камунікацыю.
Намеснік дарадніка па нацыянальнай бяспецы пры прэзідэнце Міхасю Саакашвили Іраклій Порчхидзе лічыць, што на самай справе напад пачалася за месяц да пачатку вайны, а задзейнічаныя ў ёй былі дзясяткі тысяч «ботнетов», якія кіраваліся пераважна адной пецярбургскай злачыннай групоўкай. У шэрагу нападаў распаўсюджваліся малюнкі Саакашвили у нацысцкай форме і іншыя элементы прапаганды. Маштаб, момант і складанасць нападу казалі аб дачыненні Крамля, які, па словах Порчхидзе, скарыстаўся гэтым як баявой зброяй.
«Гэта была новая старонка ў гісторыі кампутарных войн», — сказаў ён.
Адмысловец па кампутарнай бяспецы Карр, паўгода які займаўся расследаваннем нападаў на эстонскія і грузінскія сайты, таксама лічыць, што доказы сведчаць не ў карысць сцвярджэнняў Расеі, што ўдары па Грузіі былі нанесеныя спантана ўгневанымі хакерамі. Гэта была «у літаральным сэнсе ваенная аперацыя» расійскага ўрада. «Яны раздавалі хакерам спісы ахвяр», — сказаў ён.
Расследаванне, праведзенае некамерцыйнай арганізацыяй Cyber Consequences Unit (ЗША) паказала, што рускія хакеры прыкідваліся амерыканцамі і захоплівалі амерыканскія праграмы. Прадстаўнік гэтай арганізацыі Джон Бамгранер (John Bumgraner), раней былы экспертам ЦРУ па кампутарнай бяспецы, кажа, што гэтыя мэты маглі падвяргацца нападам іншымі спосабамі і ў мінулым.
«Інакш іх маглі бы “заглушыць” электроннымі сродкамі, расстраляць з артылерыі або разбамбаваць з паветра», — лічыць ён. — «Так што кампутарныя напады на самай справе выратавалі аб'екты ад знішчэння».
Нязгодныя высылаюцца на адсутнасць доказаў, прама якія пацвярджаюць вінаватасць Крамля. Грузінскі адмысловец па кампутарнай бяспецы Нодар Давитури лічыць, што напады, накіраваныя супраць грузінскіх сайтаў, верагодна, былі здзейсненыя самастойна дзейснай групай «дзяцей».
«Грузінскія сайты не так ужо і складана ўзламаць, таму што ў асноўным іх рабілі непрафесійна», — сказаў ён. — «Не думаю, што расійскі ўрад моцна напружылася, каб абрынуць іх».
Але Карр не ўспрымае аргумент аб адсутнасці прамых доказаў.
«Пры разглядзе крымінальнай справы вельмі рэдка атрымоўваецца прыняць рашэнне аб вінаватасці на аснове якіх бы то ні было доказаў, акрамя ўскосных», — каментуе ён. — «Нават ДНК — гэта не прамы доказ. Так што я лічу хібным думаць, што з кампутарнымі нападамі нам трэба адразу прымаць нейкі залаты стандарт, якога ўсё роўна няма ні ў якіх іншых сферах».
Платформа для кампутарных злачынстваў
Карр, аднак, не кахае тэрміна «кампутарная вайна».
«Ніхто не ведае, што гэта наогул такое», — тлумачыць ён. — «Можна прывесці прыклад кампутарнага нападу падчас вайны, можна ўспомніць і іншыя напады розных выглядаў, але нельга ўсё гэта зваць вайной, не вызначаючы, што на самай справе маецца ў выглядзе».
Часткова праблема ў тым, што размытая грань паміж рознымі выглядамі кампутарных нападаў. Адмысловец па кампутарнай бяспецы з Цэнтра стратэгічных і міжнародных даследаванняў Джэймс Люіс (James Lewis) лічыць, што галоўная пагроза ў гэтай вобласці — гэта не вайна, а фінансавыя злачынствы, у сувязі з якімі «амаль заўсёды ўсплывае Расея».
Адзін з апошніх прыкладаў — гэта адна ўсходнееўрапейская групоўка кампутарных злачынцаў, выкрытая ў кастрычніку, калі ФБР абвінаваціла звыш шасцідзесяці чалавек з розных краін у крадзяжы дзясяткаў мільёнаў даляраў у амерыканскіх банкаў. Вірус Zeus Trojan, ужывальны для крадзяжу пароляў да банкаўскіх рахункаў, як лічыцца, быў напісаны расійскімі злачынцамі.
Па словах Карра, падобныя праграмы-чарвякі «становяцца платформай», на аснове якой дзяржава можа займацца кампутарным шпіянажам або ўладкоўваць напады. Паколькі праграмы могуць грунтавацца і на серверах, фізічна змешчаных не ў Расеі, яны таксама даюць Крамлю выключна неабходную магчымасць праўдападобна адмаўляць сваё дачыненне.
Люіс лічыць, што Крэмль не прыцягвае да адказнасці большасць абвінавачаных хакераў, таму што жадае трымаць іх на волі, а калі трэба — звяртацца да іх паслугам.
«Гэтая такая дзяржава, якое адносна актыўна кантралюе камунікацыі і дысідэнцкія групоўкі», — каментуе Люіс. — «Але яны кажуць, што няздольныя кіраваць гэтымі хакерамі-патрыётамі. Тут няўвязка. Вы жа паліцэйская дзяржава, а самі кажаце, што гэтыя рабяты вам неподконтрольны».
Варожыя дзеянні
Але адмыслоўцы па кампутарнай бяспецы лічаць, што ЗША дужаюцца з кампутарнай злачыннасцю яшчэ слабей. У кастрычніку маскоўская міліцыя пачатку расследаванне ў стаўленні легендарнага рассыльніка спаму, які пасля знік, і гэта супала з 20-адсоткавым паніжэннем колькасці спаму ў міры.
Дэпутат Маркаў згодзен з тым, што ўлады павінны актыўней дужацца з кампутарнай злачыннасцю. Ён ускладае віну не толькі на навукоўцаў, сталых хакерамі пасля таго, як ім стала практычна не на што жыць пасля распаду савецкай сістэмы, але і слабасць посткамуністычных інстытутаў.
«Жадаеце палепшыць сітуацыю з кампутарнай бяспекай у міры — дапамажыце [расійскаму прэм'ер-міністру Ўладзіміру] Пуціну і [прэзідэнту] Медведеву», — падагульніў ён.
Менавіта гэта і спрабуюць зрабіць кампаніі Крамянёвай даліны. У кастрычніку прадстаўнікі Microsoft сказалі, што прымуць удзел у развіцці сколковских праектаў на суму, складнік, магчыма, дзясяткі мільёнаў даляраў, а ўлетку Cisco Systems вырашылі ўкласці мільярд.
Але Карр лічыць, што словы Маркава і іншых афіцыйных асоб, па ім словам, гульцоў найважную ролю ў развіцці палітыкі «інфармацыйных войн», не заслугоўваюць поўнага даверу. Кітай лідыруе па электронным шпіянажы, крадучы інтэлектуальную ўласнасць Захаду, але Расея на першым месцы па «гатовасці прадпрымаць варожыя дзеянні». Амерыканскія кампаніі, якія ўдзельнічаюць у будаўніцтве Сколкова, такім чынам, ненаўмысна шкодзяць сусветнай кампутарнай бяспекі.